Rouwbegeleiding na zelfdoding

Zelfdoding heeft een enorme impact op het hele gezin. Zowel voor kinderen als hun ouders is het van groot belang hulp en ondersteuning bij de verwerking hiervan te krijgen.

Zelfdoding is één van de moeilijkst te doorleven (verwerken) verliezen, wat vaak gepaard gaat met schuldgevoelens. Het doorleven van een natuurlijk overlijden is al zwaar en intens. Maar het doorleven van een overlijden na suïcide is bijna een onmogelijke taak om dit zelfstandig te doen.

Wanneer een ouder, kind, broer of zus overlijdt door zelfdoding, kom je als kind of ouder in een soort dubbel rouwproces terecht. Anders dan bij andere sterfgevallen kan je de woede niet richten op een ziekte, een slechte automobilist of de stupiditeit van het ongeval. De “waarom-vraag” is vaak één van de eerste vragen waar je mee achterblijft. Op deze vraag komt meestal geen antwoord.
Naast het verlies van de dierbare, moet je ook leren omgaan met het feit dat die dierbare zelf degene is die al het verdriet veroorzaakt. Daarbij is er ook vaak sprake van schuldgevoelens. Vaak hebben ze het idee dat ze het hadden moeten zien aankomen, dat ze iets hadden moeten doen.

Kinderen zijn erg kwetsbaar in deze situatie, daarom is het belangrijk te leren omgaan met allerlei conflicterende en turbulente emoties. Bij deze kinderen en in hun rouwproces richten we ons eerst op stabiliseren. Wat weet het kind over de toedracht? Hebben de ouders eerlijk verteld wat er is gebeurd? Sommige ouders durven niet te vertellen over de zelfdoding omdat ze bang zijn dat het andere kind het na gaat doen. Toch is eerlijkheid ontzettend belangrijk. Omdat dit lastig kan zijn, kan ook bij dit stukje ondersteuning plaatsvinden. Wanneer de waarheid niet is gesproken, dienen we dat eerst samen te herstellen.

Een aantal dingen om in je achterhoofd mee te nemen:

• Vertel / ga het gesprek met het kind aan wanneer je zelf ook rustig bent

Ben je dit niet, geef dan aan dat je er even rustig over na wilt denken en dat je er later op terug zal komen (doe dit dus ook! Erg belangrijk om je betrouwbaar op te stellen)

• Wanneer je angst hebt om dingen te vertellen omdat je denkt dat andere kinderen hetzelfde zal doen? Bedenk dan ook dat juist door er open over te praten het je kind ook kan weerhouden óm het te doen, omdat het immers de pijn voelt van het verdrietige verlies.
• Het kind heeft als eerste het recht om te weten wat er met zijn/haar vader/moeder/broer/zus is gebeurd. De ouders zijn de veilige personen. Het zou niet eerlijk zijn als ze het per ongeluk op straat of op school van iemand anders te horen krijgen. Hiermee beschadig je de vertrouwensband. En deze is heel hard nodig om samen dit rouwproces door te komen.
• Vertel dingen in stukjes. Niet teveel in 1 x. Kinderen onthouden alleen wat ze willen horen.
• Kinderen stellen ook alleen vragen wanneer ze het aankunnen. Je kan altijd voor de zekerheid vragen, of het genoeg is voor nu of dat ze nog meer willen weten.
• Geef aan dat ze áltijd met álle vragen bij je terecht kunnen komen.
• Weet dat vooral jonge kinderen vaker dezelfde vragen stellen. Waarin de ouder denkt al eerder antwoorden te hebben gegeven, blijf steeds opnieuw antwoorden geven. Voor jonge kinderen zijn dingen lastig te snappen, waarvoor herhaling nodig is.

Voor kinderen is de zelfdoding van een vader, moeder, broer of zus vaak erg angstig. Door de emoties en het diepe verdriet, gaat er bovendien een deel van de ouders ‘verloren’.
Wanneer het gaat om zelfdoding van een broer of zus dan kunnen de achter gebleven kinderen het gevoel hebben dat ze nog meer hun best moeten doen omdat ze het missende kind moeten vervangen. Ook maken kinderen zich vaak zorgen over het welzijn van hun ouders. Ze willen sterk zijn om de ouders te ondersteunen, maar het risico bestaat dat de eigen gevoelens dan weggestopt dreigen te worden. Zo kunnen de kinderen hun rouw uitstellen, wat hen later in de weg gaat zitten.

Wees hierin ook bewust en eerlijk naar jezelf toe.
Daarnaast is veiligheid structuur en duidelijkheid erg belangrijk voor kinderen in rouw. Blijf grenzen duidelijk aangeven. Wijk zo min mogelijk af van de eerdere regels. De situatie is onveilig geworden door de situatie, waardoor kinderen zoveel mogelijk waarde hechten aan dezelfde structuur en regels. Vaak wordt gedacht dat een kind “zielig” is omdat het zoveel verdriet heeft, waardoor het kind ineens meer mag. Het is erg belangrijk om hiervoor te waken.

Taboe op zelfdoding

Op zelfdoding rust helaas nog steeds taboe. Pogingen tot zelfdoding worden vaak verborgen gehouden. En als een zelfdoding lukt, is dit vaak ook geen onderwerp van gesprek. Of het moet voor de omgeving zonder meer duidelijk zijn dat er sprake was van suïcide. Iets waarover niet of slechts voorzichtig gesproken wordt kan niet volledig doorleeft (verwerkt) worden.